برای قربانیان تجاوز جنسی چه کنیم؟(مشاوره تلفنی09226380616)
برای قربانیان تجاوز جنسی چه کنیم؟
برای قربانیان تجاوز جنسی چه کنیم؟
تجاوز و سوءاستفاده جنسی از تجربه‌های به شدت آسیب‌زایی است که می‌تواند زندگی فرد را در منزل، محل کار و مدرسه به شدت مختل کند و تاثیرهای منفی روی روابط بین فردی با دوستان، اعضای خانواده، همکاران و در صورت تاهل، روابط جنسی و عاطفی با همسر داشته باشد...
با دکتر غلامحسین قائدی، روان‌پزشک و عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد، درباره عوارض روانی چنین تجربه‌ای حرف زده‌ایم و از او خواسته‌ایم توصیه‌هایی به قربانیان و نزدیکان آنها داشته باشد تا بتوانند از شدت این عوارض روانی بکاهند.
سلامت: اصطلاح تجاوز جنسی چه زمانی به کار می‌رود؟
تجاوز جنسی عبارت است از انجام رفتار جنسی با فردی بدون میل و خواسته یا رضایت وی. تجاوز جنسی از نظر قانون به دو شکل انجام می‌گیرد؛ در حالت اول که از آن به عنوان «تجاوز اجباری» یاد می‌شود، شخص با فردی رابطه برقرار می‌کند که ناراضی است و در حالت دوم رابطه و آمیزش جنسی با افراد کم‌سن و سال (از نظر قانونی) انجام می‌شود. در نوع اول، همیشه اجبار از طرف فرد متجاوز وجود دارد ولی در نوع دوم حتی اگر این اقدام با میل و رغبت فرد همراه باشد، چون از نظر قانون سن فرد کمتر از سن قانونی است، مسوول رفتار جنسی?اش نیست و باز هم تجاوز محسوب می‌شود، حتی اگر اجباری در کار نباشد.
سلامت: معمولا بیشترین قربانیان چه کسانی هستند؟
آمارها نشان می‌دهد نزدیک به 90 درصد، قربانیان اصلی تجاوزهای جنسی، زنان هستند اما مردان نیز ممکن است مورد تجاوز قرار گیرند. بعد از زنان، کودکان معمولا قربانی اصلی هستند.
سلامت: چه عاملی باعث می‌شود تا فردی اقدام به چنین رفتاری کند؟
دلایل تجاوز از نظر جرم‌شناسی متفاوت است؛ بیشتر تجاوزها طبق آمارهای بین‌المللی به دلیل مستی فرد متجاوز انجام می‌شود، اما دلایل متعدد دیگری نیز برای این کار وجود دارد؛ انحراف جنسی فرد متجاوز، خصومت، دریافت حق‌السکوت، تهدید، تضاد بافت‌های طبقاتی و اجتماعی جامعه، بیماری روانی فرد متجاوز و جنگ.
سلامت: با توجه به اینکه فرد قربانی در شرایطی ناخواسته و به اجبار مورد آزار قرار می‌گیرد، چنین رفتاری چه پیامدی از لحاظ روانی می‌تواند برای او داشته باشد؟
معمولا بیشتر قربانیان تجاوزهای جنسی، دچار علایم شدید اختلال‌های اضطرابی، افسردگی، اختلال استرس پس از ضربه عاطفی (ptsd) و مشکلات ارتباطی و هیجانی و عاطفی می‌شوند. البته نوع تجاوز در بروز علایم پس از آن نیز تاثیر دارد، مثلا افرادی که در جنگ مورد تجاوز قرار می‌گیرند، علاوه بر آثار منفی تجاوز از سایر پیامدهای جنگ نیز متاثر خواهند بود و علایم آنها ممکن است شدیدتر باشد. بنابراین برنامه‌هایی که در این بین، برای کمک به قربانیان طراحی می‌شوند، باید شامل بهبود و برطرف کردن علایم روانی، مشکلات جسمانی، تقویت نگرش‌ها، بهبود روابط بین فردی و عاطفی باشد؛ به‌گونه‌ای که باعث ارتقای کیفیت زندگی و بهزیستی آنها شود.
سلامت: پس از این حادثه اولین اقدامی که فرد قربانی یا اطرافیانش باید انجام دهند، چیست؟
ایجاد احساس امنیت اولیه و اطمینان از سلامت جسمی اولین اقدامی است که باید انجام شود. در این شرایط قربانی باید به مکانی که احساس امنیت می‌کند مانند منزل، نزد دوستان یا افرادی که به آنها اطمینان دارد، پناه ببرد و سعی کند موضوع را با آنها مطرح کند. معمولا بعد از تجاوز و سوءاستفاده جنسی، قربانیان ممکن است به دلیل احساس شرم و گناه، تا مدت‌ها یا حتی گاهی هرگز در این مورد با کسی صحبت نکنند زیرا در برخی جوامع، مطرح کردن این مساله ممکن است آسیب‌های بعدی برای قربانی در پی داشته باشد. در هر حال باید سریعا به پزشک مراجعه کند تا اقدام‌های اولیه لازم انجام شود. اینکه فرد ابتدا به پزشک مراجعه کند یا موضوع را با افراد خانواده در میان بگذارد و سپس برای انجام امور پزشکی اولیه اقدام کند، کاملا به شرایط او بستگی دارد. لازم است قربانی حتما با فردی مورد اعتماد به پزشک مراجعه کند. اقدام‌های پزشکی در تقویت سلامت جسمی اولیه و رفع آسیب‌های احتمالی بسیار موثر است زیرا در بیشتر تجاوزها به دلیل رعایت نشدن نکته?های بهداشتی، امکان بارداری، ابتلا به بیماری‌های مقاربتی و آسیب‌های جسمانی جدی به دستگاه تناسلی وجود دارد. اقدام بعدی باید مراجعه به پلیس و طرح این مساله با آنها باشد. البته این کاملا به فرهنگ و نگرش‌های فردی و خانوادگی قربانی بستگی دارد. در بسیاری موارد، فرد قربانی یا خانواده به دلیل ترس از آبروریزی یا به دلیل شرم و حیا یا حتی ترس از متجاوز (به‌خصوص اگر او را بشناسد) این کار را انجام نمی‌دهند. در هر صورت اگر به پلیس مراجعه شود، اقدام‌های موثری مانند آزمایش dna، نمونه بزاق دهان، نمونه ادرار، خون، نمونه مو از ناحیه شرمگاهی، بررسی ناحیه تناسلی و مقعد و.... به‌وسیله پزشکی قانونی برای شناسایی متجاوز انجام خواهد شد.
سلامت: با توجه به اینکه فرد قربانی علاوه بر آسیب‌های جسمانی از نظر روانی نیز آسیب می‌بیند برای سلامت روان او چه توصیه‌هایی دارید؟
معمولا افراد قربانی ممکن است به دلیل ترس، اضطراب و نگرانی تا مدت‌ها در منزل گوشه‌گیر و دچار افسردگی شوند، علایم استرس پس از آسیب را از خود نشان دهند و به همین دلیل روابط بین ?فردی، عملکردهای اجتماعی، شغلی، تحصیلی و... آنها دچار اختلال و آسیب جدی شود. از آنجا که علاوه بر آسیب‌های جسمانی ناشی از تجاوز، فرد قربانی معمولا با آسیب‌های روانی جدی نیز روبرو می‌شود و از نظر عاطفی و هیجانی آسیب خواهد دید، بنابراین گام بعدی باید کمک برای به دست آوردن سلامت روانی فرد باشد. برای این منظور معمولا مراکز تخصصی برنامه‌های خاصی برای قربانیان تجاوزهای جنسی دارند که شامل ایجاد نگرش‌های مثبت، تغییر عواطف و هیجان‌های مثبت و ارتقای کیفیت زندگی و بهزیستی است. استفاده از این برنامه می‌تواند برای این افراد مفید باشد. نوع برنامه‌هایی که در این مراکز ارائه می‌شود، منعطف است و با توجه به شرایط خاص قربانی ممکن است تغییر کند.البته نباید فراموش کرد با توجه به تفکر حاکم بر جامعه، نگرش‌های فرد، نوع تجاوز، شرایط اجتماعی و طبقاتی فرد قربانی، نوع اقدام‌هایی که انجام می‌شود، متفاوت است، اما به‌طور کلی اقدام‌ها در چارچوبی که اشاره شده قرار می‌گیرند؛ البته با تغییراتی در برنامه‌ریزی و اجرا.
مرکز روانشناختی و مشاوره انتخاب
تلفن هماهنگی جهت تعیین وقت قبلی
فرزاد سلحشور 0616-638-0922
